در قانون میزان مشخصی برای نفقه مشخص نشده است همانطور که اشاره شد ملاک تعیین حقوق زوجه نیازهای زوجه و شان اوست که در شرایط زمانی و مکانی مختلف، میزان نفقه متغیر خواهد بود. اگر زنی برای مطالبه نفقه به دادگاه مراجعه کند در این موارد محاکم خانواده برای تعیین مقدار حق زن، از کارشناس استفاده می کنند و کارشناس با تماس با زوجین و تحقیق در خصوص شرایط آن ها میزان حقوق زوجه را تعیین می کنند و پس از ابلاغ نظر کارشناس طرفی که اعتراض دارد ظرف مدت ۷ روز نسبت به آن با ذکر دلایل اعتراض می کند و دادگاه برای بررسی مجدد میزان حقوق زوجه، از هیات سه نفر کارشناسان نفقه استفاده می کند.
نکته: بر طبق ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی اگر زن بتواند ثابت کند زندگی مشترک او با شوهر ضرر مالی، شرافتی یا بدنی به همراه داردد دادگاه او را محکوم به تمکین نخواهد کرد که در این صورت تمکین نکردن باعث از بین رفتن حقوق زوجه نمی گردد.
.نکته: دادخواست تهیه مسکن مستقل از سوی زوجه در سال های اخیر توسط دادگاه های خانواده پذیرفته نمی شود و زن می بایستی صرفا دادخواست مطالبه نفقه بدهد.
آیا می توان در عقد نکاح دائم شرط مرد که به زن نفقه تعلق نمی گیرد؟
در این خصوص بین فقها و حقوقدان ها اختلاف نظر است ولی به نظر می رسد حقوق زوجه مقتضای ذات عقد نکاح دائم نباشد که نتوان خلاف آن شرط کرد به اصطلاح حقوقی نفقه مقتضای اطلاق عقد نکاح دائم به شمار می رود و بدیهی است که زوجین می توانند در ضمن عقد در این خصوص با تراضی و توافق تصمیم گیری کنند.
نکته: بر خلاف استحقاق دراستحقاق نفقه زن تمکن مرد شرط نیست به عبارت دیگر چنین نیست که مرد در صورت توانایی مالی بایستی حق همسر خود را پرداخت کند و مرد فقیر نیز ملزم به پرداخت حقوق زوجه است حتی اگر زن تمکن داشته و یا شاغل باشد باز هم پرداخت نفقه بر عهده زوج می باشد.
نکته: در این که آیا هزینه تحصیل زوجه جزء حقوق زوجه محسوب می شود یا خیر قانون در این زمینه ساکت است ولی نظر فقها و مراجع بر این است که هزینه تحصیل از شمول نفقه واجب مرد خارج است.
هزینه های درمان زوجه که جزء نفقه است تا چه میزان بر عهده مرد است؟
به نظر می رسد هزینه های درمان زوجه که در قانون از موارد نفقه شمرده شده است شامل هزینه های درمان متعارف می باشد و اگر زوجه دچار بیماری صعب العلاج یا خاصی شده باشد که هزینه های گزاف داشته باشد وجوبی برای پرداخت آن ها برای شوهر نیست. در این موارد قاضی رسیدگی کننده پرونده نفقه با توجه با قانون، شرع و اوضاع و احوال زوجین و وضعیت مالی آن ها تصمیم متقضی را اتخاذ خواهد کرد.
در دوران عقد نفقه چیست و چگونه است؟
اگر زوجین بعد از عقد نکاح دائم بر سر موعد مراسم عروسی و زندگی مشترک توافق کرده باشند رویه قضایی بر این متمایل است که در این دوران تا زمان موعد شروع زندگی مشترک به زوجه نفقه تعلق نمی گیرد
اما اگر زوج، زوجه را بلاتکلیف رها کند و اقدامی برای شروع زندگی پس از آن تاریخ نکند زوجه می تواند مطالبه نفقه کند.
اگر بین زوجین نزدیکی و عمل زناشویی واقع نشده باشد زوجه دارای حق حبس است بدین معنی که بر طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی زوجه تا تمام مهر به او داده نشده است – و لو این که مهریه توسط دادگاه تقسیط گردد – می تواند از تمکین و ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند و این امتناع اسقاط حق نفقه نمی کند.
نکته: زندگی مشترک زوجین در اصطلاح حقوقی ظهور در تمکین زن دارد از این رو در دادگاه ها و بار اثبات به عهده مرد است که ثابت کنید زن تمکین نمی کند و ناشزه می باشد.
نکته: توجه داشته باشید که زندگی مشترک زوجین ظهور در پرداخت نفقه از جانب زوج به زوجه دارد با این توضیح که اگر زنی به دادگاه برای حقوق زوجه معوقه مراجعه کند در حالی که مدت زمانی را که خواهان حق خود آن است در یک منزل با شوهر زندگی می کرده است از نظر محاکم زندگی مشترک با شوهر ظهور در دریافت نفقه دارد و بار اثبات بر عهده اوست. بنابراین در این موارد غالبا دادگاه ها مطالبه نفقه از جانب زوجه را نمی پذیرند
اما تمکین چیست؟
تمکین بدین معنی است که زوجه می بایستی در منزل مشترک که شوهر اختیار کرده است سکنی گزیند و از شوهر در انجام وظایف خاص زناشویی اطاعت کند و در راستای این که قانون مدنی که مقرر کرده ریاست خانواده از خصایص شوهر است، عمل نماید. به زنی که عمدا و بدون عذر قانونی و شرعی تمکین نکند ناشزه گفته می شود.
رابطه تمکین و نفقه چیست؟
.بر طبق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی هرگاه زن بدون مانع شروع از ادای وظایف امتناع کند در واقع تمکین نکند مستحق حق خود نخواهد بودنفقه زن مربوط به ازدواج دائم است و در عقد موقت تنها با شرط و توافق امکان دریافت وجود دارد. منتهی برای دریافت حتما زن باید تمکین کامل داشته باشد. تمکین دو نوع خاص و عام دارد. تمکین خاص به معنی رابطه زناشویی و تمکین عام به معنی اطاعت در امور زندگی است. برای مثال زن باید در اقامتگاه مرد ساکن باشد. اگر زنی از همسر خود تمکین نکند نمی‌تواند درخواست دهد و به عبارت دیگر ناشزه است. اگر مردی در دادگاه ثابت کند که همسرش از او تمکین نمی‌کند و ناشزه است می‌تواند نفقه نپردازد و حتی مجدد ازدواج کند.
نحوه محاسبه نفقه فرزند چیست؟
هر فردی که فرزندی دارد موظف است نیازهای متعارف فرزند خود را برآورده کند و نسبت به او حقوق و تکالیفی دارد. کودکان و فرزندان افراد آسیب‌پذیری هستند که به حمایت والدین نیاز دارند. در همین راستا بر طبق قانون پدر موظف به پرداخت فرزند است. به عبارت دیگر حتی اگر حضانت فرزند به عهده مادر یا شخص دیگری غیر ازوالدین باشد، باز هم پدر باید نفقه فرزند خود را بپردازد. اگر پدر توان مالی پرداخت را نداشته باشد و یا از دنیا رفته باشد، پدربزرگ و در مرحله بعد اجداد پدری موظف به پرداخت هستند. اگر هیچ کدام توان مالی نداشتند یا در قید حیات نبودند مادر باید نیازهای زندگی فرزند خود را تامین کند. لازم به ذکر است که معمولا دختران تا قبل از ازدواج و یا مشغول به کار شدن و پسران تا هجده سالگی مشمول نفقه هستند.
نحوه محاسبه اجرت المثل زن چگونه است؟
بر اساس قانون، اگر زن در خانه و در زندگی زناشویی کارهایی را انجام دهد که برعهده او نبوده، با نظر دادگاه خانواده می‌توانداجرت‌المثل دریافت کند. دادگاه شرایط را بررسی می‌کند و تصمیم می‌گیرد که آیا زن مستحق اجرت‌المثل هست یا خیر.
نحوه محاسبه اجرت‌المثل به شکل سالانه است. به عبارت دیگر میزان اجرت‌المثل به شکل دقیق یک رقم مشخص نیست، بلکه موردی با توجه به کار انجام شده در سال مشخص و در شرایط معلوم و با توجه به عرف تعیین می‌شود.
به ازای هر یک سال زندگی مشترک مبلغی به عنوان اجرت‌المثل آن سال در نظر گرفته می‌شود و بعد مبلغ کل با فرمول مشخصی محاسبه می‌شود. به این شکل که مبلغ هر سال در تعداد سال‌های زندگی مشترک زوجین ضرب می‌شود.
عدم پرداخت نفقه و حکم جلب مرد
زن می‌تواند به شکل حقوقی و با تنظیم و ارائه دادخواست و درخواست بدهد و دادگاه با بررسی شرایط میزان آن را برای زن تعیین می‌کند و مرد ملزم به پرداخت است. علاوه براین زوجه می‌تواند با اتکا به جرم بودن نفقه، علیه مرد اقامه دعوا کند و به شکل کیفری طرح دعوی کند. در این صورت ممکن است حتی حکم جلب مرد صادر شود.
عدم پرداخت نفقه و حق طلاق زن
همانطور که گفته شد مرد موظف به پرداخت نفقه زن است. اگر مردی از انجام و پرداخت آن خودداری کند، زن می‌تواند او را به این کار ملزم کند و در صورت عدم پرداخت، زوجه درنهایت می‌تواند درخواست طلاق بدهد. به عبارت دیگر درصورتیکه شرایط مهیا باشد، زوجه می‌تواند با رجوع به دادگاه از همسر خود طلاق بگیرد و قاضی با امضای سند طلاق، حکم طلاق او را صادر می‌کند.